Ողջույն, ես Արեգն եմ։ Սիրում եմ գրքեր կարդալ, լուծել մաթեմատիկական խնդիրներ, լողալ և խաղալ ընկերներիս հետ։ Խոստանում եմ իմ բլոգում միշտ հրապարակել հետաքրքիր նյութեր։
Գրի՛ր կապույտ գրված բառերի հոմանիշները: մինուճար-միակ փեշակ-արհեստ առավոտ-լուսաբաց վաղ-շուտ երեկո-մայրամուտ եղելություն-իրականություն, եղած բան
Բացատրի՛ր նարնջագույնով գրված նախադասությունները: ուզում եմ մի քանի տարուց հետո իմ որդու պտուղը ուտեմ-ուզում եմ մի քանի տարուց հետո իմ որդու արդյունքը տեսնեմ ռոճիկի մասին երկար խոսելուց հետո գյուղացին թողնում է վաճառականի խղճին-աշխատավարձի մասին երկար խոսելուց հետո գյուղացին թողնում է վաճառականի խղճին
Արդարացրո՛ւ կամ մեղադրի՛ր
վաճառականին, մեղադրում եմ, որովհետև խորամանկ էր, պայմանագիր չկնքեց գյուղացու հետ և տղային էլ աշխատավարձ չտվեց, դաժան էր որովհետև ուզում էր տղային կախեն
գործակատարին: արդարացնում եմ, որովհետև լավ աշխատել էր և ուզում էր իր աշխատանքի փողը ստանար, բայց խիստ պատժել չէր ուզում
1.Прочитайте текст и скажите, какая легенда связана с изобретением шахмат.
ШАХМАТЫ
Шахматы придумали в Индии в V-VI веке нашей эры. Играли на квадратной доске 8 на 8 клеток, использовали 16 фигур и 16 пешек. Игроков было четверо, а не двое, как сегодня (играли пара на пару), а ходы зависели от бросков игральных костей. Для победы в партии нужно было уничтожить все фигуры противников. Арабы добавили в игру ферзя (королеву) и мат королю. Персидский учёный Аль Бируни, живший в средние века, в книге «Индия» рассказывает древнюю легенду. Шахматы создал индийский мудрец. За своё изобретение он попросил незначительную, на первый взгляд, награду: столько пшеничных зёрен, сколько окажется на шахматной доске, если на первую клетку положить одно зерно, на вторую — два зерна, на третью — четыре зерна и т. д. Оказалось, что такого количества зерна нет на всей планете.
Легенда, связанная с изобретением шахмат, рассказывает о том, что индийский мудрец, придумавший эту игру, попросил у правителя награду в виде пшеничных зёрен. Он предложил укладывать зёрна на шахматную доску по принципу удвоения: на первую клетку — одно зерно, на вторую — два, на третью — четыре и так далее. В итоге оказалось, что общее количество зерна было настолько огромным, что его не нашлось бы на всей планете.
2.Ответьте на вопросы.
1.Чем древние индийские шахматы отличались от современных? 2. Что добавили в игру арабы? 3. Какую награду попросил создатель шахмат? 4. Была ли эта награда незначительной?
Древние индийские шахматы отличались от современных тем, что в них играли четверо человек (пара на пару), а ходы зависели от бросков игральных костей.
Арабы добавили в игру ферзя (королеву) и возможность поставить мат королю.
Создатель шахмат попросил в награду пшеничные зёрна, количество которых определялось по принципу удвоения: на первую клетку — одно зерно, на вторую — два, на третью — четыре и так далее.
На первый взгляд награда казалась незначительной, но в итоге оказалось, что такого количества зерна нет на всей планете.
3. Согласны ли вы с тем, что…
1.Шахматы – это лучший вид спорта. 2. Самый красивый вид спорта – это фигурное катание. 3. Спортивные соревнования лучше всего смотреть по телевизору.
Да, я согласен, что шахматы, это лучший вид спорта.
Полностью солидарен с вами.
Ну, тут уже 50, на 50. Я люблю смотреть и вживую, и по телевизору со своим дедом. Так что, я не очень уверен.
4. Восстановите пропущенные слова в диалоге. – Ольга Петровна, что вы хотите купить Олегу и Тане? – … я хочу купить новые шахматы, а … – спортивный костюм.
– Ольга Петровна, что вы хотите купить Олегу и Тане? – Олегу я хочу купить новые шахматы, а Тане – спортивный костюм.
– Вартуи, ты не забыла, что завтра тренировка начнётся раньше? Скажи об этом Диане и Марине. – Нет, не забыла. Я уже позвонила … , а … сказать об этом ещё не успела.
– Вартуи, ты не забыла, что завтра тренировка начнётся раньше? Скажи об этом Диане и Марине. – Нет, не забыла. Я уже позвонила Диане, а Марине сказать об этом ещё не успела.
– Я написала тёте сообщение по электронной … . Мама купила ей теннисные туфли и три дня назад послала … посылку. – А что она ответила? Обрадовалась она этому … ? – Она пока не ответила. Наверное, ещё не получила посылку. Слова для справок: Диана, почта, подарок, Марина, тётя, Олег, Таня.
5. Согласны ли вы с тем, что…
1.Шахматы – это лучший вид спорта. 2. Самый красивый вид спорта – это фигурное катание. 3. Спортивные соревнования лучше всего смотреть по телевизору.
Да, я согласен, что шахматы, это лучший вид спорта.
Полностью солидарен с вами.
Ну, тут уже 50, на 50. Я люблю смотреть и вживую, и по телевизору со своим дедом. Так что, я не очень уверен.
(Уже второй раз одни и те же вопросы)
6. Раскройте скобки. Перепишите предложения, употребляя слова в нужной форме.
Если выиграет Артур, он займёт первое место и получит первый разряд по шахматам.
Ինչպե՞ս են կոչվում հարթության վրա կոորդինատային առանցքները։
Քանի՞ կոորդինատ ունի կետը հարթության վրա։ Ինչպե՞ս են նրանք կոչվում։
Ի՞նչ է կոորդինատային հարթությունը։
Ինչպե՞ս է կոորդինատներով որոշվում կետի դիրքը հարթության վրա։
Կառուցե՛ք կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ և նշե՛ք հետևյալ կետերը՝ A (+3, +4), B (–2, +1), C (–3, –4), D(0, +1), E (–5, +3), F (+3, –5), G (+1, 0), M (+6, +4), N (–2, –4), K (–1, –3)։
Կառուցե՛ք կոորդինատների ուղղանկյուն համակարգ և հարթության վրա նշե՛ք հետևյալ կետերը. ա) (–2, –4), բ) (0, +3), գ) (–1, 0), դ) (+1, –2), ե) (+5, –5), զ) (+4, –4), է) (+3, –3), ը) (–2, –6), թ) (–5, +4)։
Ինչի՞ է հավասար օրդինատների առանցքի վրա գտնվող կետի աբսցիսը։ լինում է 0
Ինչի՞ է հավասար աբսցիսների առանցքի վրա գտնվող կետի օրդինատը։ լինում է 0
Կոորդինատային հարթության ո՞ր քառորդում են գտնվում հետևյալ կետերը. ա) (–7, +2), II բ) (+3, +1), I գ) (–3, –5), III դ) (–15, +6), II ե) (+10, 0), I և IV քառորդները բաժանող գծի վրա զ) (0, –30), III և IV քառորդները բաժանող գծի վրա է) (+4, –2), IV ը) (+3, –7)։ IV
Կոորդինատային հարթության վրա կառուցե՛ք AB հատվածը, որի ծայրակետերն են. ա) A (+2, –1), B (+3, –2), բ) A (+3, +2), B (+2, +1), գ) A (+4, +1), B (0, –2), դ) A (–1, +1), B (0, 0), ե) A (0, +1), B (+1, 0), զ) A (+4, –4), B (+3, –3)։
Կոորդինատային հարթության վրա կառուցե՛ք ABC եռանկյունը, որի գագաթները հետևյալ կետերն են. ա) A (+1, +1), B (+4, +2), C (+1, +5), բ) A (+1, +2), B (–4, –2), C (–3, +3), գ) A (–3, 0), B (+3, –2), C (+3, +2)։
Կոորդինատային հարթության վրա կառուցե՛ք ABCD քառանկյունը, որի գագաթները հետևյալ կետերն են. ա) A (–3, +2), B (+1, +1), C (+2, –2), D (–3, –4), բ) A (+4, 0), B (–2, +1), C (–3, –4), D (+4, –3)։
Որտե՞ղ են գտնվում հարթության այն կետերը, որոնց աբսցիսը հավասար է զրոյի: Y առանցքի վրա
Որտե՞ղ են գտնվում հարթության այն կետերը, որոնց օրդինատը հավասար է զրոյի: X առանցքի վրա
Կոորդինատային հարթության վրա տրված են A (–2, 3) և B (1, 0) կետերը: Կառուցե՛ք AB հատվածը և գտե՛ք օրդինատների առանցքի հետ նրա հատման կետը: Y = 1 -կետում
Կոորդինատային հարթության վրա տրված են A (–2, 3) և B (0, 1) կետերը: Կառուցե՛ք AB հատվածը և գտե՛ք աբսցիսների առանցքի հետ նրա հատման կետը: X առանցքի հետ նա չի հատվում:
Ջերմաստիճան Առօրյա կյանքում տարբեր մարմինների ջերմային վիճակը բնութագրելու համար մենք օգտվում ենք տաք, սառը հասկացություններից: Մեր զգայարանների օգնությամբ մենք կարողանում ենք տաք մարմինը տարբերել սառը մարմնից, սակայն տաքացվածության աստիճանն այս դեպքում հստակ չի որոշվում: Ջերմաստիճանը մարմինների տաքացվածության աստիճանը քանակապես բնութագրող ֆիզիկական մեծություն է: Մարմնի ջերմաստիճանը չափում են ջերմաչափով: Կենցաղում լայն տարածում ունեն սնդիկով կամ սպիրտով աշխատող ջերմաչափները: Դրանց աշխատանքի հիմքում ընկած է տաքացնելիս հեղուկի ընդարձակման երևույթը: Հեղուկային ջերմաչափը կազմված է հեղուկի պահեստարանից, բարակ խողովակից և սանդղակից: Ջերմաչափները լինում են հեղուկային, մետաղական, էլեկտրական և այլն: Ջերմաստիճանը որոշելու համար օգտվում են ջերմաստիճանային տարբեր սանդղակներից՝ Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակներից: Ցելսիուսի սանդղակով 0°C ջերմաստիճանը համապատասխանում է հալվող սառցի ջերմաստիճանին, իսկ 100°C-ը՝ նորմալ մթնոլորտային ճնշման դեպքում ջրի եռման ջերմաստիճանին: Բացի Ցելսիուսի և Ֆարենհայտի սանդղակներից կիրառվում են նաև Կելվինի և Ռեոմյուրի սանդղակները:Միջավայրի ջերմաստիճանը չափելու համար ջերմաչափը տեղադրում են այդ միջավայրում և սպասում այնքան, մինչև ջերմաչափի ցուցմունքը դադարի փոխվել: Այդ դեպքում, ջերմաչափը և միջավայրը միմյանց հետ ջերմային հավասարակշռության մեջ կլինեն և ջերմաչափի ցուցմունքը միջավայրի ջերմաստիճանը կլինի։ Հետևաբար. Ջերմաստիճանը մարմնի ջերմային հավասարակշիռ վիճակը բնութագրող ֆիզիկական մեծություն է: Օրինակ Մարդու մարմնի ջերմաստիճանը չափում են բժշկական ջերմաչափով: Ի տարբերություն սովորական ջերմաչափի` բժշկական ջերմաչափի խողովակի ստորին մասը նեղացված է, ինչի հետևանքով չափումից հետո ավելի ցածր ջերմաստիճան ունեցող միջավայր տեղափոխելիս ջերմաչափի ցուցմունքը չի փոխվում: Սնդիկի սյունը սկզբնական վիճակին վերադարձնելու համար անհրաժեշտ է ջերմաչափը թափահարել: Հայտնի է, որ ցանկացած ջերմաստիճանում նյութը կազմված է միատեսակ մոլեկուլներից, որոնք կատարում են անկանոն շարժում: Ջերմաստիճանը բարձրացնելիս մոլեկուլներն սկսում են ավելի արագ շարժվել, դրանց միջին կինետիկ էներգիան մեծանում է: Այսպիսով. Ջերմաստիճանը մարմինը կազմող մոլեկուլների անկանոն շարժման կինետիկ էներգիայի չափն է: Մարմինների ջերմաստիճանը կարող է փոփոխվել լայն սահմաններում: Բնության մեջ հանդիպող ամենացածր ջերմաստիճանը –273°C-ն է. այդ ջերմաստիճանում նյութը կազմող մոլեկուլները դադարում են շարժվելուց:
1. Հեղուկ ազոտի ջերմաստիճանը –200°C է: 2. Արեգակի մակերևույթին ջերմաստիճանը +6000°C է: 3. Տաքարյուն կենդանիներից ամենաբարձր ջերմաստիճանն ունեն թռչունները՝ 40–41°C: 4. Մարդու բնականոն ջերմաստիճանը մոտ 36,6°C է, իսկ 42°C -ի դեպքում նա կարող է կորցնել գիտակցությունը: Տաք վառարանի մասին ասում են,որ այն ունի բարձր ջերմաստիճան,իսկ սառույցի կտորի մասին` որ այն ունի ցածր ջերմաստիճան։Եթե տաքն ու սառը մարմինները հպվում են,ապա որոշ ժամանակ անց նրանց ջերմաստիճանները հավասարվում են։Այս դեպքում ասում են ,որ նրանք միմյանց հետ ջերմային հավասարակշռության վիճակում են։
Լրացուցիչ աշխատանք Պատասխանել հարցերի
Պատասխանել հարցերին
Ի՞նչ է բնութագրում ջերմաստիճանը։ Մարմինների ջերմաստիճանը կարող է փոփոխվել լայն սահմաններում:
Ե՞րբ են մարմինները ջերմային հավասարակշռության վիճակում։ Մարմինները ջերմային հավասարակշռության վիճակում են, երբ նրանց ջերմաստիճանները հավասարվում են։
Ջերմաչափների ի՞նչ տեսակներ գիտեք։ հեղուկային, մետաղական, էլեկտրական
Ի՞նչպես պետք է օգտվել բժշկական ջերմաչափից։ Դնել թևի տակ և սպաել ծնգոցին
Տաքացնելիս կամ սառեցնելիս մարմինների հետ տեղի են ունենում որոշ փոփոխություններ. մարմինները մի վիճակից անցնում են մեկ այլ վիճակի, սեղմվում են կամ ընդարձակվում: Այս փոփոխություններն ընդունված է անվանել ջերմային երևույթներ: Օրինակ Ջերմային երևույթներ են՝ հալումն ու պնդացումը, գոլորշացումն ու խտացումը, եռումը, ջերմային ընդարձակումը: Հալում և պնդացում Նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակի կոչվում է հալում: Հալման հակառակ երևույթը, երբ նյութը հեղուկ վիճակից անցնում է պինդ վիճակի, կոչվում է պնդացում: Որպեսզի նյութը հալվի, անհրաժեշտ է այդ նյութը տաքացնել մինչև որոշակի ջերմաստիճան: Բյուրեղային նյութերի համար այն խիստ որոշակի ջերմաստիճան է: Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում նյութը սկսում է հալվել, կոչվում է հալման ջերմաստիճան:
Օրինակ
Մի շարք նյութերի հալման ջերմաստիճանը (°C)
սնդիկ
-39
արծաթ
962
երկաթ
1539
սառույց
0
ոսկի
1064
պլատին
1772
անագ
232
պղինձ
1085
վոլֆրամ
3387
կապար
327
չուգուն
1200
ցինկ
420
ալյումին
660
պողպատ
1500
Հալման ջերմաստիճանում նյութը կարող է գտնվել և՛ պինդ, և՛ հեղուկ վիճակում:
0°C-ում ջուրը կարող է գտնվել և՛ պինդ, և՛ հեղուկ վիճակներում: Այդ ջերմաստիճանում սառույցը հալելու համար պետք է նրան էներգիա հաղորդել, իսկ ջուրը պնդացնելու համար՝ նրանից էներգիա վերցնել:
Հալման ընթացքում նյութի ջերմաստիճանը չի փոխվում:
Որոշ նյութեր, օրինակ՝ մոմը, ապակին, ձյութը, շոկոլադը չունեն հալման որոշակի ջերմաստիճան: Այն նյութերը,որոնց անցումը մի վիճակից մյուս վիճակին տեղի է ունենում ոչ թե որոշակի ջերմաստիճանում, այլ՝ աստիճանաբար, անվանում են ամորֆ նյութեր: Հալման և պնդացման երևույթները, դեռ հին ժամանակներից, մարդիկ օգտագործում են մետաղից տարբեր գործիքներ պատրաստելիս: Այդ նպատակով մետաղը հալում ու լցնում են նախապես պատրաստված կաղապարների մեջ և սառելուց հետո հանում կաղապարից:
Նյութի անցումը հեղուկ վիճակից գազային վիճակի կոչվում է գոլորշացում: Հակառակ երևույթը, երբ նյութը գազային վիճակից անցնում է հեղուկ վիճակի, կոչվում է խտացում:
Հեղուկի գոլորշացումը տեղի է ունենում ցանկացած ջերմաստիճանում, սակայն որքան բարձր է ջերմաստիճանը, այնքան արագ է տեղի ունենում գոլորշացումը: Գոլորշացման արագությունը կախված է նաև հեղուկի տեսակից: Օրինակ` եթերը, սպիրտը միևնույն ջերմաստիճանում ավելի արագ են գոլորշանում, քան ջուրը:Երբ դրսում ցուրտ է, խոնավ բնակարանում ապակիները «քրտնում» են, դրանց վրա ջրի փոքրիկ կաթիլներ են հայտնվում:
Նմանապես ցուրտ և խոնավ գիշերներին դրսում խոտի վրա ցող է առաջանում: Նշված դեպքերում ջրային գոլորշին փոխակերպվում է ջրի, այսինքն՝ տեղի է ունենում խտացում:
Գոլորշացմամբ և խտացմամբ են պայմանավորված տեղումները (տե՛ս շարժանկար): Երկրի մակերևույթին գտնվող ջուրը գոլորշանալով սկսում է վեր բարձրանալ: Վերևում, որտեղ ջերմաստիճանը ցածր է, գոլորշին խտանում է և անձրևի տեսքով թափվում ներքև:
Գոլորշանում են նաև պինդ մարմինները, օրինակ՝ սառույցը։ Դրա հետևանքով դրսում կախված սպիտակեղենը չորանում է նաև ձմռան սառնամանիքին։ Հնարավոր է նաև հակառակը՝ գոլորշին անցնում է պինդ վիճակի: Օրինակ՝ եղյամի առաջացումը Գոլորշացման յուրահատուկ տեսակ է եռումը: Հետևելով եռման պրոցեսին` կարելի է նկատել, թե անոթի հատակին ինչպես են առաջանում և, աստիճանաբար մեծանալով, վեր բարձրանում պղպջակներ (տե՛ս շարժանկար): Դրանք պարունակում են ջրում լուծված օդ և առաջացած ջրային գոլորշի: Յուրաքանչյուր հեղուկ եռում է խիստ որոշակի ջերմաստիճանում:
Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է, կոչվում է եռման ջերմաստիճան: Այն կախված է մթնոլորտային ճնշումից: Նորմալ մթնոլորտային ճնշման դեպքում ջուրը եռում է 100°C ջերմաստիճանում: Եռման ողջ ընթացքում հեղուկի ջերմաստիճանը չի բարձրանում, չնայած մենք իրեն անընդհատ ջերմություն ենք հաղորդում: Հաղորդված ջերմությունը ծախսվում է ամբողջ ծավալից հեղուկի գոլորշացման համար:
Լրացուցիչ աշխատանք
Պատասխանել հարցերին
Ի՞նչ ջերմային երևույթներ գիտեք: Ընդարձակման երևույթ, հալման երևույթ, պնդացման երևույթ, գոլորշիացման երևույթ և խտացման երևույթ։
Ո՞ր երևույթներն են կոչվում հալում և պնդացում: Սառույցի հալումը հալման երևույթ է, իսկ ջրի սառելը` պնդացում։
Ո՞ր մեծությունն է կոչվում եռման ջերմաստիճան : Այն ջերմաստիճանը, որի դեպքում հեղուկը եռում է կոչվում է եռման ջերմաստիճան։
Ո՞ր եչրույթներն են կոչվում գոլորշացում և խտացում: Նյութի անցումը հեղուկ վիճակից գազային վիճակի կոչվում է գոլորշացում, հակառակ անցումը` խտացում։
)
